Een scan van de publieke opinie over gezichtsherkenning

Je gezicht in z’n nopjes

Voor een camera met gezichtsherkenning ben jij een soort speldenkussen met speldenknopjes. Het AI-systeem meet de verhoudingen tussen die knopjes, zoals de afstand tussen je ogen, je wenkbrauwen of je mondhoeken. Deze gegevens worden vervolgens omgezet in code en eventueel versleuteld verstuurd naar een database waar ze vergeleken kunnen worden met een eerder opgeslagen code van jouw of andere gezichten.  

Ook al ‘ziet’ een camera met gezichtsherkenning je dus niet echt, toch bekruipt ons al snel het gevoel bespied te worden als het woord gezichtsherkenning valt. Door de  associatie met een surveillancemaatschappij als in China, of de mogelijkheid van een onterechte arrestatie door racial bias van de systemen, kleeft er een negatief imago aan gezichtsherkenning. De EU pleit inmiddels voor een algemeen verbod op gezichtsherkenning in de openbare ruimte. De AP kondigt aan dat ze meer gaan handhaven in de particuliere sector. Maar de technologie loopt voor op de wet en is al aanwezig in veel dagelijkse toepassingen, van smartphones tot deurbellen. Niet alleen de politie maar ook consumenten gebruiken facial recognition steeds vaker. 

In dit onderzoek, dat het vervolg is van een eerder onderzoek over biometrie, belicht GetApp hoe ruim 1000 Nederlanders over gezichtsherkenning denken. Hoeveel mensen hebben al gebruik gemaakt van facial recognition en voor wat? En in welke toepassingen is de meeste interesse? Een scan van de publieke opinie over welke vormen van gezichtsherkenning toekomst hebben. De volledige methodologie staat onderaan het artikel.

Uitgelicht:

• 38% ondervraagde Nederlanders heeft gezichtsscan gedaan 
• 62% ondervraagde Nederlanders staat positief tegenover gezichtsherkenning
• 80% vindt gezichtsherkenning voor politiesurveillance en opsporing acceptabel
• 59% vindt emotiedetectie onacceptabel

Ruim derde van ondervraagde Nederlanders heeft gebruik gemaakt van gezichtsherkenning

De meest gebruikte vorm van biometrie is de vingerafdruk. 59% van de respondenten heeft deze al eens verstrekt, vooral voor het ontgrendelen van hun smartphone (46%). De gezichtsscan komt op de tweede plaats met 38%. In de meeste gevallen (24%) werd deze scan gemaakt bij een paspoortcontrole op het vliegveld. 

De twee gezichten van gezichtsherkenning

Een gezichtsscan kan naast bekende toepassingen als een paspoortcontrole of het ontgrendelen van een smartphone ook voor andere doeleinden worden ingezet. Voor opsporing door de politie bijvoorbeeld of voor het identificeren van een specifiek individu, als toegangscontrole bij een voetbalwedstrijd of om zwaar beveiligde gebouwen of ruimtes te betreden. Andere toepassingen van facial recognition zijn niet zozeer gericht op de beveiliging, maar eerder op het verkrijgen van data van de betreffende persoon. Emotieanalyse is daar een voorbeeld van of het aanbieden van gepersonaliseerde reclame aan voorbijgangers via camera’s in billboards. 

Het bijzondere aan gezichtsherkenning is dus dat het twee doelen dient die elkaars tegenovergestelde zijn. Enerzijds dient het ter bescherming van persoonlijke informatie (via authenticatietools) en anderzijds ter onthulling van persoonlijke informatie. 

62% ondervraagde Nederlanders vindt gebruik gezichtsherkenning acceptabel

In hoeverre vinden Nederlanders het gebruik van gezichtsherkenning in het algemeen acceptabel? De ruime meerderheid (62%) heeft geen probleem met het gebruik van de technologie. Slechts 7% vindt het gebruik van facial recognition per definitie onacceptabel.

Maar niet alle toepassingen van facial recognition worden in gelijke mate geaccepteerd. Het hangt ervan af waarvoor de technologie wordt gebruikt en wie het gebruikt. Zo zegt 75% van de ondervraagde niet bereid te zijn om hun facescan te delen met particuliere bedrijven. Authenticatie met gezichtsherkenning is een vorm van biometrie die toch door veel particuliere bedrijven wordt aangeboden om toegang te geven tot hun diensten. In ons eerdere artikel over dit onderwerp zagen we al dat er vooral zorgen zijn over hoe particuliere bedrijven biometrische gegevens veiligstellen. Er is angst voor identiteitsdiefstal en datalekken en de consequenties die dat kan hebben voor de rest van hun leven. 

Ban or fan of the scan?

Welke toepassingen van facial recognition consumenten het meest en het minst aanspreken is nu de vraag. Systemen die emoties herkennen, iets dat bijvoorbeeld tijdens recruitment kan worden gedaan, worden door de meeste mensen afgewezen. Uit onderzoek over AI in recruitment blijkt dat 46% de inzet van AI voor het analyseren van hun lichaamstaal en gezichtsuitdrukking tijdens een sollicitatiegesprek ongepast of onaanvaardbaar vindt. 

Daarentegen vindt de overgrote meerderheid (ruim 80%) van de respondenten dat het inzetten van gezichtsherkenning bij een paspoortcontrole of voor het bestrijden van criminaliteit een goede zaak is. In de grafiek hieronder staan alle toepassingen van gezichtsherkenning en de mate waarin ze getolereerd worden:

Hieronder bekijken we de houding van de respondenten over deze vormen van gezichtsherkenning nader. 

1. 85% staat positief tegenover gezichtsherkenning bij paspoortcontrole

De e-gate van Schiphol is een goed voorbeeld van deze toepassing. In 2018 maakten al meer dan 12 miljoen reizigers uit de EU, EER, Zwitserland of de VS gebruik van deze self service paspoortcontrole (SSPC). Dit systeem controleert de identiteit van de reiziger door de foto in het paspoort te vergelijken met de persoon die door het poortje loopt. Maar het controleert ook de echtheid van het document. Daarnaast doorzoekt het ook het politiesysteem, iets wat veel reizigers waarschijnlijk niet weten. 

2. 80% tolereert gezichtsherkenning voor politiesurveillance en opsporing

Acht op de tien ondervraagde Nederlanders vindt de inzet van gezichtsherkenning voor politiesurveillance en opsporing enigszins (37%) tot zeer acceptabel (43%). Zij beschouwen dat de voordelen van het oplossen van misdaad opwegen tegen een eventuele inbreuk op hun privacy.

De Nederlandse politie heeft een database met ruim 2,5 miljoen gezichtsfoto’s van verdachten en veroordeelden, CATCH genaamd, en is bevoegd een gelaatsvergelijking te verrichten van een cameraopname of andere opsporingsafbeelding om achter de identiteit van verdachten te komen. In 2020 werden 116 verdachten door dit systeem herkent. De uitkomst is nooit leidend, want systeemfouten kunnen voorkomen. De resultaten worden daarom altijd d oor meerdere experts gecontroleerd en de uitkomst . 

Aanbieders van gezichtsherkenningssoftware als Microsoft pleiten dan ook voor extra beoordelingsfactoren zodat de bescherming van mensenrechten gewaarborgd blijft. Microsoft wil hun gezichtsherkenningstech zelfs niet meer aan de politie in de VS verkopen zolang het gebruik ervan niet gereguleerd is.  

3. 75% is positief over gezichtsherkenning voor ontgrendelen smartphone en 63% over inloggen online bankapp

Driekwart van de respondenten vindt het gebruik van gezichtsherkenning voor het ontgrendelen van een smartphone zeer (34%) tot enigszins (41%) acceptabel. De houding tegenover het gebruiken van een gezichtsscan voor het inloggen in een online bankapp of het doen van betalingen is ook positief (63%). 

Uit eerder onderzoek van Getapp bleek al dat 46% van de ondervraagde Nederlanders ook al biometrie (in de vorm van een vingerafdruk of facescan) gebruikt om hun telefoon te ontgrendelen en dat 27% het al gebruikt voor een mobiele betaling of het uitvoeren van financiële transacties online. 

Bij het openen van apps op onze mobiele telefoon verschijnt ook steeds vaker de melding dat biometrische vormen van authenticatie beschikbaar zijn wat de consument voor de soms moeilijke keuze stelt biometrie te activeren of niet.

4. Verdeeldheid over gezichtsherkenning voor toegang tot evenementen

De meningen zijn nogal verdeeld als het gaat om gezichtsherkenning om toegang te krijgen tot evenementen. 47% van de respondenten vindt dit gebruik acceptabel en 48% niet. 

Bij de Olympische Spelen van Tokio is gezichtsherkenning op grote schaal ingezet, als toegangscontrole voor atleten en journalisten en om te controleren op het dragen van een mondkapje waarbij drones werden gebruikt.

In ons land zetten voetbalclubs gezichtsherkenning bijvoorbeeld in, zowel voor het weren van hooligans als voor het versoepelen van de entree van VIPS. Ook in casino’s vindt gezichtsherkenning plaats om valsspelers te weren of gokverslaafden te helpen zich te controleren.

Gezichtsherkenning bij evenement vindt bij de ingang plaats. Zo mogen supporters van een voetbalclub bijvoorbeeld naar binnen als de software constateert dat hun gezicht overeenkomt met de foto in de database van goedgekeurde toeschouwers. De kans dat een persoon wordt aangezien voor een niet goedgekeurde supporter (een zogenaamde False Rejection) en vervolgens de entree wordt geweigerd bestaat. 

5. 63% positief tegenover gezichtsherkenning voor toegang tot gebouwen

Je gezicht laten scannen om toegang te krijgen tot een gebouw vindt 16% van de respondenten zeer acceptabel en 47% enigszins.  Als het om een beveiligde instelling als een kerncentrale gaat dan is dit ook geoorloofd, maar als het om toegang tot een normaal kantoor of sportclub gaat eigenlijk niet, en dat geldt ook voor andere vormen van biometrie als een vingerafdruk. Dat staat in de Uitvoeringswet Algemene Verordening Gegevensbescherming (UAVG). Want biometrie (gezichtsherkenning) mag alleen worden ingezet voor gebouwen en informatiesystemen die zó goed beveiligd moeten zijn dat dit niet anders kan dan door (alleen) biometrie te gebruiken. Een uitzondering op de regel is wanneer er uitdrukkelijke toestemming is gegeven door de betrokken persoon, maar deze regel geldt in dit geval niet, omdat de werknemer afhankelijk is van de werkgever en niet in de positie is om te weigeren. 

6. 67% vindt gezichtsherkenning voor gepersonaliseerde reclame onacceptabel

Camera’s in billboards die voorbijgangers advertenties op maat bieden, ook dat kan met software voor gezichtsherkenning. Draag je een bril, dan verschijnt de reclame van een opticien. Staan je tanden scheef, dan goochelt het billboard een advertentie voor tandverzorging tevoorschijn. 

67% van de ondervraagde consumenten vindt deze toepassing van gezichtsherkenning onacceptabel. Het mag ook niet zonder toestemming. Bedrijven in ons land mogen niet zomaar op openbare plaatsen voorbijgangers filmen met camera’s in billboards, maar ze zouden dit bijvoorbeeld wel kunnen doen door een voorbijganger via een tussenstap met een QR-code of een app toestemming te vragen waarna de camera pas inschakelt.

7. 59% vindt emotiedetectie onacceptabel

Ook emotiedetectie bevalt de meeste ondervraagde Nederlanders niet (59%). Tijdens een sollicitatie kan er bijvoorbeeld worden gevraagd om een videopresentatie op te nemen. Gezichtsherkenningstechnologie met kunstmatige intelligentie en taalanalyse-instrumenten kunnen dan worden gebruikt om emoties of bepaalde persoonlijkheidskenmerken te bepalen.

Toch zijn er omstandigheden waarin emotiedetectie een toegevoegde waarde kan bieden. Denk maar aan een systeem in een auto dat bestuurders waarschuwt wanneer ze op het punt staan om in slaap te vallen. 

8. 57% ziet retailaankopen met gezichtsherkenning niet zitten

Betalingen verrichten in een fysieke winkel via een facial recognition payment system staat in ons land nog in de kinderschoenen. Toch wordt het geleidelijk geïntroduceerd in andere landen: Carrefour-winkels testen de methode in China en Frankrijk, Amazon-Go in de VS. 

Respondenten zijn verdeeld over deze kwestie en indien een dergelijke methode in Nederland zou worden ingevoerd, zou 36% van hen geneigd zijn deze te gebruiken, tegenover 57% die het geen goed idee vindt.

Enfin, uit de resultaten van ons onderzoek kan geconcludeerd worden dat het grote publiek zich vrij goed op zijn gemak voelt met gezichtsherkenning wanneer het in verband wordt gebracht met veiligheid en bescherming (beveiliging van de maatschappij, persoonlijke applicaties of apparatuur). Veel minder wordt het geduld wanneer het gaat om consumptie als betalingen in winkels of marketing op straat.  De technologie wordt al volop ingezet en gebruikt. Waar de grens moet worden getrokken is een vraag waar privacytoezichthouders zich nu over aan het buigen zijn. Er moeten manieren worden gevonden om het enorme potentieel van facial recognition te benutten zonder dat dit ten koste gaat van ons recht op vrijheid en bescherming van onze privacy.